Beter Verhalen Vertellen: 34 Praktische Tips
Korte, beknopte verhalen vertellen tips. Voor beginners en voor iedereen die graag verhalen vertelt en beter verhalen wil vertellen.
Ik krijg altijd een hoop vragen bij de workshops verhalen vertellen die ik geef. Daarnaast treed ik natuurlijk zelf al jaren op en spreek ik regelmatig andere verhalenvertellers over onze kunst. Uit al dat materiaal komen deze 34 verhalen vertellen tips voor beter verhalen vertellen voort. Probeer niet om ze allemaal tegelijk toe te passen! 🙂
1. Vertel verhalen die jou raken
Het verhaal wat je vertelt moet jezelf ergens raken. Misschien moet je er om lachen, misschien huilen. Misschien maakt het je woedend, misschien geniet je van de mooie boodschap. Één ding is zeker, wanneer het verhaal jou niet raakt, zal het ook je luisteraars niet raken.
2. Verdiep je grondig in je verhaal
Je moet veel meer weten over je verhaal en de ‘wereld van het verhaal’ dan wat je daadwerkelijk vertelt aan je luisteraars. Neem de tijd om een verhaal te herkauwen. Stap in de schoenen van je personages, hun gevoelens en ideeën. Kijk naar de setting en visualiseer de scènes. Je luisteraars zullen voelen dat je het verhaal kent.
3. Strip je verhaal terug tot de structuur
Je verhaal heeft een bepaalde structuur (opbouw). Schrijf het eens op in 5-7 zinnen. Wat is absoluut essentieel om te vertellen? De rest kun je allemaal vergeten tijdens het vertellen, maar dát moet er echt in zitten. Raak je de weg kwijt? Ga terug naar de structuur van je verhaal.
4. Vergroot de contrasten in je verhaal
Verhalen bruisen door contrasten. Tussen goed en kwaad, groot en klein, arm en rijk, dromen en nachtmerries, dom en slim. Maak een lijst van de contrasten in jouw verhaal. En waar mogelijk, vergroot ze om het drama en de emotionele betrokkenheid bij je verhaal te vergroten.
5. Visualiseer in plaats van memoriseer
Orale verhalen komen uit een tijd waarin alleen een enkeling maar kon lezen en schrijven. Ze werden vaak niet woord-voor-woord maar beeld-voor-beeld onthouden. Wanneer je je zinnen memoriseert, lijkt het al heel snel alsof je je verhaal van de autocue voorleest. Wanneer je de scenes gevisualiseerd hebt, zal je publiek die ook voor zich zien.
6. Vertel alleen persoonlijke verhalen die je verwerkt hebt
Verhalen die je diep raken zijn heel geschikt om te vertellen. Ze hebben de kracht om je luisteraars ook diep te raken. Let wel op: onverwerkte woede, rouw of depressie hoort niet thuis op een podium. Je luisteraars zijn niet jouw psycholoog. Eerst verwerken, dan vertellen.
7. Doe bij historische verhalen altijd onderzoek
Wanneer je een historisch verhaal vertelt, wees je er dan van bewust dat er meestal verschillende kanten aan dat verhaal zitten. Doe je eigen onderzoek en baseer je verhaal niet op een enkele bron. Wanneer er grote verschillen zijn, laat het dan voor of na het vertellen weten aan je luisteraars.
8. Kristaliseer de boodschap van je verhaal
Weet wat je met een verhaal wil zeggen. Een duidelijke boodschap geeft focus aan je verhaal. Het helpt je om te beslissen wat essentieel is en wat weggelaten kan worden. Duw de boodschap niet bij je luisteraars door de strot, het is prima als ze iets anders mee naar huis nemen uit het verhaal.
9. Check je geluid wanneer je buiten vertelt
Buiten zweeft je stem weg in de open lucht. Weet waar je je verhaal gaat vertellen. Wanneer mensen je niet kunnen horen, zullen ze er jou op aankijken. Wanneer je twijfelt, zorg dat je geluidsversterking regelt en van te voren test.
10. Minimaliseer afleidende geluiden
Het is moeilijk voor luisteraars om naar je verhaal te luisteren wanneer er veel geluiden doorheen klinken. Niet optreden dus naast een luid muziekconcert. Doe zoveel mogelijk deuren dicht om geluiden buiten te sluiten. Doe alles om auditieve afleiding te minimaliseren.
11. Kies een passende achtergrond
Wanneer je luisteraars naar jou kijken, zien ze wat jij niet ziet: je achtergrond. Zorg dat er niets beweegt achter je. Geen ramen, wandelende mensen of schermen met bewegend beeld. Probeer je achtergrond neutraal of passend bij de sfeer en inhoud van je verhaal te kiezen.
12. Ga niet voor een klok staan
Een klok achter je doet vreemde dingen. Plotseling zullen er gedachten opkomen bij je luisteraars als “Ah, het is bijna afgelopen.”, “Ben ik al zo lang aan het luisteren?” of “Over een uur moet ik Jessy ophalen bij het kinderdagverblijf.” Waar mogelijk, ga niet voor een klok staan als je vertelt.
13. Zorg goed voor je stem
Je stem is het instrument waar je niet zonder kunt als verhalenverteller. Hoe meer verhalen je vertelt, hoe meer je er van vraagt. Neem de tijd om je stem van te voren op te warmen. Maak het je stem niet lastig door te roken of alcohol of koffie te drinken vlak voor je optreden. Geef je stem rust wanneer dat nodig is.
14. Bouw een brug naar je verhaal
Je luisteraars wil je meenemen de brug over van waar ze nu zijn naar de wereld van je verhaal. Daarvoor moeten ze je vertrouwen. Dat kost tijd. Misschien eerst iets over jezelf vertellen? Een korte grappige anekdote. Eerst een lied zingen, een call-and-response doen of iets vertellen over het verhaal waar ze naar gaan luisteren.
15. Ga staan
Je lichaam spreekt. Wanneer je gaat zitten schakel je de helft van je lichaam uit. Bovendien maakt het je bewegingsvrijheid kleiner. Dus ga staan en gebruik de ruimte die je hebt. Wees niet bang om gezien te worden. Uitzonderingen: kleine groep, heel jonge kinderen of een setting waarin iedereen je zittend verwacht.
16. Kijk je luisteraars aan
Verhalen vertellen gebeurt in de connectie met je luisteraars. Vertel je verhaal voor elk individu. Ontmoet ze met je ogen en neem de tijd om echt contact te maken. Eng, maar essentieel. Een goede stelregel is om elke zin contact te maken met iemand anders in je publiek. Vergeet de achterste rij niet!
17. Vertel minder, niet meer
Hoe meer je je luisteraars vertelt, hoe minder hun creatieve verbeelding aan het werk moet. Als je wilt dat ze meer betrokken zijn bij het verhaal, vertel ze dan minder. Net genoeg. Zeker voor volwassenen. Blijf in contact, wanneer mensen je verward aankijken weet je dat je meer moet vertellen.
18. Geef geen commentaar op je eigen verhaal
Wanneer je uit je verhaal stapt om er commentaar op te geven, haal je je luisteraars ook uit het verhaal. Je riskeert dat je de ‘verhaalbubbel’ doorprikt en ze bewust weer terug in het verhaal moet brengen. Commentaar geven plaatst de spotlight op jouw mening, in plaats van op het verhaal. Meestal een slecht idee.
19. Neem een pauze wanneer je de draad kwijt bent
Het beste wat je kunt doen als je niet meer weet hoe je verder moet gaan, is een korte pauze nemen. Geen paniek. Geen ‘Sorry’. Gewoon een onzichtbare pauze. Creeër voor jezelf wat tijd om na te denken. Leun een beetje relaxed achterover. Walk langzaam naar een ander punt. Drink een slokje water. En pak dan de draad weer op.
20. Verwacht onverwachte verstoringen
Er gaat een telefoon af. Een kind plast in zijn broek. Een klusjesman komt uit het niets tevoorschijn en begint twee meter achter je het licht te repareren. Muizen glippen het podium op. Onverwachte dingen. De beste reactie is vaak om even te pauzeren, ze te incasseren als verrassende cadeautjes, en even te denken hoe je er mee om gaat.
21. Negeer wat is mogelijk om te negeren
Hoe dieper je samen in het verhaal zit, hoe meer luisteraars negeren wat jij negeert. Dat kind dat wild op en neer springt op de achterste rij? Luid lawaai in de achtergrond? Geef het alleen aandacht als het de aandacht van je luisteraars al weg heeft genomen van je vertelling.
22. Bevriend de stilte
Drie seconden stilte kan voelen als een eeuwigheid. Maar stilte is zo krachtig. Voordat je begint, na een scène, in een emotioneel moment, als manier om spanning op te bouwen. Leer om comfortabel te zijn met stil zijn voor een groep luisteraars. Het voegt zoveel kracht toe aan je verhaal.
23. Haast je niet door de grappige momenten heen
Jij kent het verhaal al. Je luisteraars niet. Wanneer je een grappig gedeelte vertelt, hebben zij wat tijd nodig om het ’te pakken’. Wanneer je er doorheen jakkert omdat je ergens bang bent dat zij het niet grappig vinden, gaat het zeker niet aankomen. Neem wat gas terug. Geef je luisteraars ruimte om te lachen.
24. Laat de waarheid niet in de weg staan van een goed verhaal
Elke vertelling voegt dingen toe en laat dingen weg. Verhalenvertellers kiezen altijd bewust en onbewust wat ze vertellen. Het is prima om je verhaal iets te overdrijven, om het meer glans te geven. Hou het wel geloofwaardig en je luisteraars vinden het prima. Zo vertellen we allemaal verhalen.
25. Vertel niet over gevoelens, maar voel ze
Vertellen dat een personage in je verhaal geweldig blij is maakt niet dat je luisteraars dat ook gaan voelen. Wat wel werkt is om dat superblije gevoel in jezelf naar boven te laten borrelen. Vertel vanuit dat gevoel de beelden en actie van het verhaal. Ze zullen het gevoel van je personage oppakken zonder dat je ze dat in woorden hoeft te vertellen.
26. Wees je bewust van de lichte trance die kan optreden
Wanneer je je luisteraars meeneemt in je verhaal, wees dan niet verbaasd wanneer ze heel stil worden en met een beetje uitdrukkingsloze gezichten naar je kijken. Dat is iets goeds! Het betekent dat ze het verhaal met jou ervaren en weggezakt zijn in een lichte trance.
27. Stamp niet over de reacties van je luisteraars heen
Het vertellen gebeurt tussen jou en je luisteraars. Jij vertelt het verhaal, maar zij vertellen het verhaal ook met jou samen door je iets terug te geven. Het is belangrijk om die reactie te ontvangen. Wees je dus bewust van je publiek. Ga niet door met vertellen wanneer de lach door de zaal rolt. Neem de tijd om hun applaus in ontvangst te nemen.
28. Hou je aan de tijd die je gekregen hebt
Je luisteraars geven hun tijd en attentie aan jou. Het is onbeleefd, niet eerlijk en vaak niet praktisch wanneer jij over je tijd gaat. Wees je er van bewust dat je luisteraars activiteiten en dingen te doen hebben die ze gepland hebben voor wanneer jij klaar bent. Het is beter om iets eerder te stoppen dan over je tijd heen te gaan.
29. Vertel nooit de moraal van het verhaal
Er zijn twee mogelijkheden. Ofwel de moraal of boodschap van je verhaal is geland bij je luisteraars, of niet. In het laatste geval moet je je verhaal beter vertellen, een moraal of boodschap eraan vastplakken maakt het niet beter. Niemand vindt het fijn om verteld te worden wat ‘ie mee moet nemen uit een verhaal. Een uitzondering zijn hele jonge kinderen, voor hen kan het helpen om te eindigen met een duidelijke moraal.
30. Zorg voor een duidelijk einde aan je verhaal
Jij weet wanneer je verhaal eindigt, maar je luisteraars niet. Maak het duidelijk voor hen door een sterke laatste zin, en knikje of zelfs een kleine buiging. Wanneer het nog steeds niet duidelijk is, kun je altijd iets zeggen als: “En dat is het eind van het verhaal over … Dank je wel.”
31. Ga niet in discussie na afloop
Wanneer iemand je na afloop feedback geeft, is het meestal het beste om het in ontvangst te nemen zonder er al te veel over te zeggen. Feedback is een cadeautje. Sommige cadeautjes geef je een mooie plek in huis, andere gooi je met een grote boog in de vuilnisbak zodra de gast vertrokken is.
32. Vertel verhalen vaker
Een goed verhaal is als een goed paar schoenen: je moet ze inlopen. Wandel er een kort stukje op, wandel een wat langer stuk. Na een tijdje passen ze perfect en wandel je er comfortabel in rond. Stelregel: vertel hetzelfde verhaal minstens 7x aan verschillende groepen luisteraars.
33. Ontwikkel langzaam een repertoire
Een kort verhaal. Een langer verhaal. Een grappig verhaal. Een eng verhaal. Een liefdesverhaal. Een persoonlijk verhaal. Een mythe. Een verhaal voor kleuters. Een verhaal voor 8-jarigen. Een verhaal voor tieners. Een verhaal voor volwasssenen. Vertel verschillende verhalen en breid je repertoire langzaam uit.
34. Leer van de verhalenvertellers die jou inspireren
Vind verhalenvertellers die jou boeien. Misschien degenen die regelmatig voor grote groepen luisteraars vertellen. Misschien die juist niet. Vind die vertellers die vertellen zoals jij het ook zou willen kunnen. Luister naar hun verhalen. Wat doen ze dat zo boeiend is? Koop hun boeken. Volg een workshop of cursus. Bied ze een biertje aan. 😉
Kies één van deze verhalen vertellen tips
Deze verhalen vertellen tips voor beter verhalen vertellen zijn gegrond in mijn eigen ervaringen als professioneel verhalenverteller. Ik heb zelf nog genoeg te leren, dus het is zeker niet zo dat ik dit altijd goed toepas.
Ik schreef ze om je een aantal principes mee te geven, niet om je alles te vertellen wat er te zeggen is over de verschillende aspecten van vertellen.
Als je net je eerste verhaal verteld hebt en door deze bak met verhalen vertellen tips wat overweldigd bent, maak je geen zorgen. Rome was ook niet op één dag gebouwd. Niet zover ik weet tenminste. 😉
Blijf vooral verhalen vertellen en doe wat met de verhalen vertellen tips die jou aanspraken. Kom over een half jaar terug en lees de tips nog eens door. Je zult zien dat je dan weer andere dingen oppakt.
Dit artikel is een vertaling uit het Engels van Oral Storytelling Tips for Beginners.
Photo credits: own material