Verhalenverteller leest: Boek der rusteloosheid (Fernando Pessoa)
Het is 2020 en we zitten meer binnen dan normaal. Niet de beste tijd om het ‘Boek der Rusteloosheid’ (Fernando Pessoa) te lezen.
Maanden heb ik over het lezen van dit boek gedaan. Ik wilde er de tijd voor nemen, zoals ik me voorgenomen had bij dit 100 beste boeken project. Niet er doorheen vliegen, maar genieten.
Een kleine twee maanden geleden twitterde ik:
Al weken lees ik het ‘Boek der Rusteloosheid’ (Fernando Pessoa). Niet gemakkelijk, er gebeurt weinig, het lezen gaat langzaam, en ’t verbaast mij niet dat het geschreven is door een alcoholist. Maar zo melancholiek mooi.
26-10-2020, @VVertellen
Boek zonder verhaal
Waar het vorige boek (De stad der blinden) één groot verhaal was, is dit een boek waar Fenando Pessoa zelf over verzuchtte: Fragmenten, fragmenten, fragmenten.
Het boek is na zijn dood gemaakt uit materiaal dat hij ervoor schreef. De editie die ik las bestond uit meer dan 500 losse hoofdstukjes.
Toch is het een geheel, de stukjes samen vormen een indrukwekkend mozaïek.
De schrijver van dit boek is Bernardo Soares. Huh? Eerder had ik het toch over Fernando Pesso? Hoe zit dat?
Kort gezegd schreef Fernando Pessoa zijn werken vanuit al de verschillende personages die in hem woonden. Bernardo Soares is in zekere zin Fernando Pessoa, maar Fernando Pessoa is meer. Hij schreef ook vanuit meer dan 50 (!) andere personages.
Dromen dromen
Als verhalenverteller moest ik wel even wennen aan dit boek ‘zonder verhaal’.
De schrijver / hoofdpersoon is de eerder genoemde fictieve Bernardo Soares. Een Portugese assistent boekhouder die in Lissabon woont.
“Waarom zou je reizen?”, zo mijmert hij, “als je ook alle reizen in je hoofd kunt maken.”
Het dromen is zijn leven geworden, en zijn echte leven voelt voor hem wel een droom. Waar de dromen de realiteit ontmoeten schuurt het. Hij heeft zich zo teruggetrokken en losgemaakt dat de kleinste verstoringen hem pijn doen.
Rusteloos is hij, intens levend, gloedvol de kleine dingen beschrijvend.
Beelden van lucht en leegte
En dat beschrijven doet hij wondermooi. De regen die langzaam over de stad komt, de lucht die meekleurt, hoe dat voelt, welke lichtschakeringen er langskomen.
Het weer, de kleuren in de lucht en het gevoel van de atmosfeer weet hij meesterlijk te vangen.
Maar ook hoe hij zichzelf beschrijft als ‘een weggegooid schoonmaakdoekje, waarmee de ruit schoongemaakt is en dat daarna vergeten is in de vensterbank’. Hij ziet de kleinste dingen, misschien juist omdat zijn fysieke wereld zo klein geworden is. Zelden komt hij de straat uit.
Zijn beelden zag ik, zijn gevoelens voelde ik: wondermooi melancholiek.
Mijn dubbele gevoel zit hem er in dat ik hem meer geluk, minder perfectionisme, meer joie de vivre gun. En dat ik tegelijkertijd weet dat dan dit bijzondere boek nooit bestaan zou hebben.
Ook ‘Boek der rusteloosheid’ (Fernando Pessoa) lezen?
Dit boek is niet een boek dat je snel uitleest. Het leent zich er meer voor om een jaar lang af en toe een stukje uit te lezen. En dan over te mijmeren.
Tijdens sommige periodes dat hij dit boek schreef was de schrijver zelf depressief. Ook had hij een alcoholprobleem. Dat doet niets af aan de wondermooie stukken in het boek, maar het is voor het eerst in deze lijst van boeken dat ik denk dat het misschien niet het beste boek om te lezen is als je zelf in een donkere periode zit.
Ik ga rustig door. Naar boek 12 over iemand die ook een donkere periode meemaakt: het bijbelboek en oeroude toneelstuk “Job”.
